Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest infekcją przenoszoną przez ukąszenie zakażonego kleszcza. Choroba ta dotyka ośrodkowego układu nerwowego człowieka i charakteryzuje się ostrym przebiegiem. Jej przyczyną jest wirus kleszczowego zapalenia mózgu (TBEV - Tick-Borne Encephalitis Virus). Najczęściej infekcja manifestuje się jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Zakażone kleszcze
Kleszcze są małymi owadami, które mogą przenosić różne rodzaje infekcji. Kleszcze zakażone wirusem kleszczowego zapalenia mózgu mogą przenieść go na człowieka podczas ukąszenia. KZM jest szczególnie powszechne w Europie i Azji, a szczyt zakażeń przypada na okres letni, głównie czerwiec i lipiec.
Przyczyny kleszczowego zapalenia mózgu
Przyczyną kleszczowego zapalenia mózgu jest wirus KZM, który najczęściej przenosi się na ludzi poprzez ukąszenie zainfekowanego kleszcza, a także w sporadycznych przypadkach istnieje możliwość zachorowania poprzez spożycie niepasteryzowanego mleka pochodzącego od zwierzęcia, które zostało zainfekowane. Wirus atakuje komórki nerwowe w mózgu oraz otaczające go struktury wywołując różne objawy. Należy jednak pamiętać, że nie każde z ukąszeń będzie wiązało się z zakażeniem. W zależności od regionu tylko niewielki odsetek kleszczy jest nosicielem patogenu, a dodatkowo nie każdy przypadek ukąszenia przez zakażonego owada musi wiązać się z transmisją wirusa do ludzkiego organizmu. Ważny jest także czas reakcji - jak najszybsze usunięcie kleszcza ze skóry, zmniejsza ryzyko zachorowania.
Objawy kleszczowego zapalenia mózgu
Objawy kleszczowego zapalenia mózgu zależą od ciężkości infekcji, a choroba ma dwufazowy przebieg:
I faza - mogą wystąpić: gorączka, ból głowy, bóle mięśniowe i stawowe, wymioty, biegunka, zmęczenie oraz ogólne złe samopoczucie. Te objawy zazwyczaj utrzymują się przez 5-7 dni i większość osób zdrowieje samoistnie dzięki działaniu układu odpornościowego.
II faza - Jednak po tygodniu od ustąpienia pierwszych objawów może pojawić się druga, poważniejsza faza choroby, zwana neuroinfekcją. Neuroinfekcja może przybierać różne formy, takie jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie rdzenia kręgowego oraz zapalenie mózgu lub móżdżku. Osoby z fazą neuroinfekcji KZM mogą doświadczać wysokiej gorączki, silnych bólów głowy, drgawek, sztywności i bolesności karku, zaburzeń świadomości, utraty przytomności, nudności i wymiotów.
Przyjmuje się, że u około 1/3 zakażonych wirusem dojdzie do rozwoju drugiej, neurologicznej fazy choroby. Pozostała grupa osób zakażonych będzie miała wyłącznie objawy grypopodobne lub zakażenie przejdzie bezobjawowo. Jednakże kluczowy czynnikiem ryzyka jest wiek pacjenta. Im starsza osoba, tym bardziej narażona na poważniejszy przebieg zakażenia wirusem KZM. Ponadto zauważalne jest także znaczenie płci, ponieważ ten stan chorobowy dotyka dwa razy więcej mężczyzn niż kobiet, a w przypadku ciężkich przypadków KZM dysproporcja ta jeszcze bardziej jest dostrzegalna, ponieważ występuje trzykrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Leczenie kleszczowego zapalenia mózgu
Nie istnieje specyficzne leczenie dla KZM. W przypadku wystąpienia objawów zaleca się hospitalizację pacjenta i łagodzenie objawów, utrzymanie nawodnienia, kontrolę bólu i gorączki wraz z monitorowaniem funkcji mózgu. W cięższych przypadkach może być konieczne leczenie w oddziale intensywnej terapii.
Powikłania po przebytej chorobie
Nieleczona infekcja KZM stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, a powikłania związane z uszkodzeniami neuropsychologicznymi mogą mieć charakter długotrwały lub trwały. Najczęstrzymi powikłaniami są zaburzenia snu, nastroju, pamięci, uczucie przewlekłego zmęczenia, bóle głowy, mięśni i stawów. Trwałe powikłania neurologiczne mogą cechować się porażeniem nerwów z wystąpieniem niedowładów mięśniowych oraz uszkodzeniem móżdżku powodującym zaburzenia równowagi i mowy.
Zapobieganie kleszczowemu zapaleniu mózgu - TickLess
TickLess jest urządzeniem emitującym ultradźwięki, które mają za zadanie odstraszać kleszcze. TickLess jest mały, przenośny i często przyjmuje postać zawieszki, którą można nosić na ubraniu lub przypiąć do pasa. Emitowane przez urządzenie dźwięki o wysokiej częstotliwości nie są słyszalne dla ludzkiego ucha, ale odstraszające dla kleszczy. Ultradźwięki zakłócają zmysły kleszczy i powodują, że nie zbliżają się do osoby noszącej urządzenie. TickLess może być stosowany zarówno przez ludzi, jak i zwierzęta.
Istnieje również szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, która może stanowić formę ochrony przed infekcją. W przypadku podejrzenia infekcji kleszczowym zapaleniem mózgu zaleca się skonsultowanie z lekarzem w celu postawienia właściwej diagnozy i zalecenia odpowiedniego leczenia.
Jak pozbyć się kleszcza? - kleszczołapki
Kleszczołapki służą do bezpiecznego usuwania kleszczy, a także innych owadów, które wbiły się w ciało człowieka lub zwierzęcia. Aby bezpiecznie usunąć pasożyta z ciała, należy najpierw haczyki wsunąć jak najbliżej skóry, a następnie wykręcić kleszcza wykonując 1-3 obroty w taki sposób, aby żadna część nie pozostała wbita w skórę. Następnie po wyjęciu kleszcza należy dokonać dezynfekcji miejsca, w którym insekt egzystował np. przy pomocy środków Alkopad.
Kleszczowe zapalenie mózgu - podsumowanie i zalecenia
Kleszczowe zapalenie mózgu jest poważną infekcją, która może mieć długotrwałe konsekwencje dla zdrowia i życia człowieka. Dlatego ważne jest podjęcie działań mających na celu zapobieganie zakażeniu, takich jak stosowanie środków zapobiegawczych, noszenia odpowiedniej odzieży ochronnej, korzystanie z TickLessów, kleszczołapek i środków do dezynfekcji, które będą potrzebne w razie ukąszenia z zamiarem szybkiego pozbycia sie go. Jednakże w przypadku podejrzenia infekcji kleszczowym zapaleniem mózgu, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem w celu postawienia diagnozy i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia.
Wspomniany TickLess i kleszczołapki stanowią dodatkowe narzędzia w walce z zainfekowanymi kleszczami, jednak nie są jedynym rozwiązaniem. Ważne jest również utrzymanie świadomości na temat zagrożeń związanych z kleszczami oraz regularne sprawdzanie ciała po przebywaniu na terenach, gdzie mogą znajdować się te insekty. Dzięki odpowiednim środkom ostrożności i świadomemu postępowaniu można zminimalizować ryzyko zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu oraz innych chorób przenoszonych przez te pasożyty.
Przeczytaj także: sezon na kleszcze - prewencja
